Khóa luận Giải pháp giải quyết việc làm cho lao động nông thôn tại xã Vân Diên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An

Nội dung text: Khóa luận Giải pháp giải quyết việc làm cho lao động nông thôn tại xã Vân Diên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An

1. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong khóa luận này là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong khóa luận đều được chỉ rõ nguồn gốc. Đồng thời tôi xin cam đoan rằng trong quá trình thực hiện đề tài này tại địa phương tôi luôn chấp hành đúng mọi quy định của địa phương nơi thực hiện đề tài. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Sinh viên Nguyễn Hoàng Đức Anh i
2. LỜI CẢM ƠN Trong thời gian thực tập tốt nghiệp vừa qua, để hoàn thành được đề tài tốt nghiệp, ngoài sự nỗ lực của bản thân tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm giúp đỡ của các tập thể, các cá nhân trong và ngoài trường. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy giáo, cô giáo Khoa Kinh tế & phát triển nông thôn – Học viện Nông nghiệp Việt Nam những người đã truyền đạt cho tôi những kiến thức bổ ích và tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện khóa luận này. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới cô giáo Th.S Phạm Thị Thanh Thúy, người đã dành nhiều thời gian, tâm huyết và tận tình hướng dẫn chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Nhân dịp này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến UBND xã Vân Diên và các ban ngành đoàn thể của xã, các hộ gia đình, người lao động tại xã Vân Diên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An đã tận tình giúp đỡ, chỉ bảo và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình thực tập và hoàn thiện khóa luận tốt nghiệp. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn tới gia đình và bạn bè đã khích lệ, cổ vũ tôi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Trong quá trình nghiên cứu vì nhiều lý do chủ quan, khách quan, khóa luận không thể tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tôi rất mong nhận được sự thông cảm và đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo và độc giả để khóa luận được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Sinh viên Nguyễn Hoàng Đức Anh ii
3. TÓM TẮT KHÓA LUẬN Việc làm có ý nghĩa rất quan trọng đối với người lao động cũng như với sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Vì vậy, giải quyết việc làm là vấn đề cấp thiết đối với từng ngành, từng địa phương, từng gia đình và từng lao động. Vân Diên là một xã thuần nông, người dân chủ yếu sống bằng nghề nông, số lượng lao động dồi dào tuy nhiên chất lượng lao động lại thấp, ít ngành nghề phụ do đó tình trạng dư thừa lao động, thiếu việc làm đang diễn ra phổ biến và tạo áp lực lên cuộc sống của người lao động và sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Đã có nhiều hoạt động nhằm giải quyết việc làm tại địa phương nhưng thực sự chưa đem lại hiệu quả. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Giải pháp giải quyết việc làm cho lao động nông thôn tại xã Vân Diên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An” cho khóa luận tốt nghiệp. Để thực hiện được điều đó cần đưa ra mục tiêu cho đề tài. Mục tiêu chung của đề tài là: “Trên cơ sở phân tích thực trạng giải quyết việc làm cho người lao động nông thôn ở xã Vân Diên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An ; phân tích chỉ ra những kết quả, hạn chế từ đó đề xuất các giải pháp chủ yếu tăng cường giải quyết việc làm nâng cao chất lượng cuộc sống cho lao động nông thôn tại địa bàn nghiên cứu” được cụ thể hóa bằng ba mục tiêu cụ thể sau: Thứ nhất, góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về việc làm và giải quyết việc làm cho người lao động nông thôn; thứ hai, phân tích, đánh giá thực trạng và chỉ rõ các yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết việc làm cho lao động nông thôn tại xã Vân Diên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An; thứ ba, đề xuất các giải pháp giải quyết việc làm có hiệu quả cho người lao động nông thôn tại xã Vân Diên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An trong thời gian tới . Đối tượng nghiên cứu của đề tài gồm: Chủ thể nghiên cứu là thực trạng việc làm và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn tại xã Vân Diên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An . Khách thể là những người lao động nông thôn tại địa bàn nghiên cứu, các ban ngành liên quan ở xã, những chính sách giải quyết việc làm cho lao động nông thôn. Cơ sở lý luận của đề tài bao gồm các vấn đề lao động, việc làm và giải quyết việc làm. Bên cạnh những lý luận về vai trò, ý nghĩa của giải quyết việc làm cho lao iii
4. động nông thôn, nghiên cứu làm sáng tỏ những vấn đề chủ yếu như nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến vấn đề giải quyết việc làm cho lao động nông thôn. Nội dung giải quyết việc làm bao gồm: Nâng cao trình độ cho người lao động bằng hoạt động đào tạo nghề và tập huấn khuyến nông; hỗ trợ các nguồn lực cho giải quyết việc làm như hỗ trợ cở sở hạ tầng, hỗ trợ vay vốn, hỗ trợ khoa học kỹ thuật; phát triển các ngành nghề kinh tế và hoạt động xuất khẩu lao động. Bên cạnh đó, đề tài còn nêu ra được các yếu tố ảnh hưởng đến công tác giải quyết việc làm. Kết quả nghiên cứu đề tài đã cho ta thấy một số vấn đề nổi bật về lao động, việc làm và quá trình thực hiện các giải pháp giải quyết việc làm trên địa bàn xã: Là một xã nông nghiệp với lao động nông nghiệp chiếm chủ yếu và khá cao trong cơ cấu ngành nghề lao động. Chất lượng lao động của xã hiện nay còn thấp, chủ yếu là lao động chỉ đạt trình độ trung học cơ sở, tỷ lệ lao động được tham gia các khóa đào tạo ngắn hạn, dài hạn và có các bằng cấp là rất thấp. Ngoài số lao động làm việc trong các ngành nghề kinh tế khác nhau ra thì số người trong độ tuổi lao động hiện là học sinh, sinh viên tham gia học tập tại các trường THPT, các trường đại học, cao đẳng còn chiếm tỷ lệ khá lớn. Những lao động này thì chưa tham gia bất kì vào một ngành nghề kinh tế nào cho nên khi nghiên cứu đề tài này thì chúng tôi không xét đến việc những lao động này tham gia vào ngành kinh tế nào hay là trình độ văn hóa, chuyên môn của họ mà chỉ đưa ra giải pháp giải quyết việc làm sau khi học tập xong. Qua thực tế ở địa phương và khi tiến hành điều tra ở một số hộ gia đình tôi nhận thấy số lao động trên độ tuổi lao động cũng tham gia lao động rất nhiều, chủ yếu là lao động nông nghiệp. Nhưng trong phạm vi của đề tài này tôi chỉ đi sâu nghiên cứu và đưa ra giải pháp giải quyết việc làm cho người lao động trong độ tuổi. Trong những năm qua, thực hiện đường lối đổi mới đúng đắn của Đảng, cơ chế chính sách phù hợp của Nhà nước, xã Vân Diên đã tạo ra được sự chuyển biến cơ bản về nhận thức, phương thức tạo mở việc làm, đã huy động được mọi nguồn lực cho đầu tư phát triển và việc làm. Chương trình giải quyết việc làm đã được triển khai thực hiện có kết quả với sự quan tâm của các ngành, các cấp, các tổ chức đoàn thể. Do vậy mà công tác giải quyết việc làm đã đạt được một số kết quả tích cực về số iv
5. lượng, chất lượng cũng như mức ổn định việc làm. Nhưng bên cạnh đó vẫn còn những tồn tại trong việc giải quyết việc làm như: Tỷ lệ lao động thiếu và không có việc làm ổn định còn cao; Cơ cấu lao động có việc làm theo khu vực và ngành kinh tế chưa cân đối; Số lao động đi xuất khẩu lao động chưa cao, chưa tương xứng với tiềm năng; Số lao động bị mất việc làm do mất đất là nhiều nhưng trong số đó thì lại rất ít lao động tìm được việc làm ổn định Để khắc phục những tồn tại, hạn chế trong quá trình giải quyết việc làm cho lao động nông thôn tại xã Vân Diên, đề tài đề xuất một số giải pháp như sau: (1) Giải pháp công tác đào tạo nghề,nâng cao trình độ cho người lao động ; (2) giải pháp chương trình tập huấn khuyến nông, chuyển giao khoa học kỹ thuật; (3) Giải pháp phát triển các ngành kinh tế; (4) giải pháp về đầu tư nâng cấp,cải tạo ,xây dựng cơ sở hạ tầng; (5) Giải pháp Hỗ trợ Vốn cho các hộ dân; (6) Giải pháp Tăng cường các hoạt động hướng nghiệp,giới thiệu việc làm cũng như xuất khẩu lao động. Cuối cùng, để các giải pháp đưa đạt được hiệu quả tôi đưa ra kiến nghị đối với cơ quan Nhà nước và bản thân người lao động. Các kiến nghị này nếu được thực hiện tốt thì công tác giải quyết việc làm tại xã Vân Diên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An sẽ đạt được những kết quả đáng khích lệ, giải quyết phần nào việc làm cho người lao động đồng thời phát triển kinh tế - xã hội địa phương v
6. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................ii TÓM TẮT KHÓA LUẬN .............................................................................................iii MỤC LỤC......................................................................................................................vi DANH MỤC BẢNG......................................................................................................ix DANH MỤC HÌNH ........................................................................................................x DANH MỤC VIẾT TẮT ...............................................................................................xi PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................1 1.1 Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu của đề tài .................................................................................2 1.2.1 Mục tiêu chung ..................................................................................................2 1.2.2 Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................2 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................................2 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu........................................................................................2 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................3 PHẦN II CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC LÀM CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN..................................................................................................................4 2.1 Cơ sở lý luận .............................................................................................................4 2.1.1 Một số khái niệm cơ bản ...................................................................................4 2.1.2 Vai trò, ý nghĩa của giải quyết việc làm đối với lao động nông thôn..............11 2.1.3 Đặc điểm của lao động, việc làm nông thôn....................................................13 2.1.4 Nội dung giải quyết việc làm ở nông thôn ......................................................16 2.1.5 Các yếu tố ảnh hưởng tới vấn đề giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ......19 2.2 Cơ sở thực tiễn ........................................................................................................23 2.2.1 Kinh nghiệm của một số nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ..23 2.2.2 Kinh nghiệm giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ở một số huyện của Việt Nam...................................................................................................................26 vi
7. 2.2.3 Bài học kinh nghiệm cho việc giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ở địa bàn đang nghiên cứu...........................................................................................27 2.2.4 Các công trình nghiên cứu có liên quan ..........................................................28 PHẦN III ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..............29 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu..................................................................................29 3.1.1 Đặc điểm tự nhiên............................................................................................29 3.1.2 Đặc điểm kinh tế xã hội...................................................................................33 3.2 Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................40 3.2.1 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ...............................................................40 3.2.2 Phương pháp thu thập số liệu ..........................................................................40 3.2.3 Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu.....................................................41 3.2.4 Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ....................................................................42 PHẦN IV KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................................45 4.1 Khái quát chung về lao động việc làm tại xã Vân Diên..........................................45 4.1.1 Thực trạng lao động xã Vân Diên........................................................................45 4.1.2 Thực trạng số lượng,cơ cấu lao động theo ngành nghề xã Vân Diên....................46 4.1.3 Thực trạng về trình độ học vấn, chuyên môn của lao động.............................49 4.1.4 Thực trạng phân bổ lao động theo độ tuổi, giới tính .......................................51 4.2 Thực trạng công tác giải quyết việc làm cho lao động nông thôn tại xã Vân Diên ..........52 4.2.1 Công tác đào tạo nghề, nâng cao trình độ cho người lao động .......................53 4.2.2 Chương trình tập huấn khuyến nông, chuyển giao khoa học kỹ thuật ............57 4.2.3 Phát triển các ngành kinh tế.............................................................................60 4.2.4. Đầu tư nâng cấp, cải tạo,xây dựng cơ sở hạ tầng ...........................................63 4.2.5 Hỗ trợ vay vốn.................................................................................................63 4.2.6 Hoạt động hướng nghiệp, giới thiệu việc làm .................................................66 4.3 Đánh giá kết quả giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ...............................67 4.3.1 Đạt được: .........................................................................................................67 4.3.2 Tồn tại..............................................................................................................68 4.3.3 Những nguyên nhân dẫn đến các tồn tại trong giải quyết việc làm thời gian qua .......69 vii
8. 4.4 Những yếu tố ảnh hưởng đến vấn đề giải quyết việc làm cho lao động nông thôn xã Vân Diên .......................................................................................................................70 4.4.1 Cơ chế chính sách phát triển kinh tế xã hội của Đảng, Nhà nước và địa phương .......70 4.4.2 Quy mô cơ cấu các ngành kinh tế...................................................................71 4.4.3 Yếu tố từ bản thân người lao động ..................................................................73 4.4.4 Vốn đầu tư và cơ sở vật chất phục vụ phát triển kinh tế. ...............................73 4.4.5 Năng lực và trình độ của cán bộ địa phương..................................................74 4.4.6 Nguồn lực đầu tư cho giải quyết việc làm......................................................75 4.4.7 Quan hệ kinh tế hợp tác...................................................................................77 4.5 Quan điểm, định hướng, mục tiêu và giải pháp giải quyết việc làm cho lao động nông thôn xã Vân Diên..................................................................................................77 4.5.1 Cơ sở đề xuất,quan điểm và phương hướng....................................................77 4.5.2 Các giải pháp giải quyết việc làm cho lao động nông thôn xã Vân Diên.......80 PHẦN V KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................91 5.1 Kết luận ...................................................................................................................91 5.2 Kiến nghị .................................................................................................................92 5.2.1. Kiến nghị đối với người lao động...................................................................93 5.2.2. Kiến nghị đối với các doanh nghiệp, đơn vị sử dụng lao động ......................93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..........................................................................................95 viii
9. DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1 Cơ cấu đất xã Vân Diên............................................................................32 Bảng 3.2 Dân số và lao đông Xã Vân Diên Năm 2012-2014(Đvt : Người ) ...........34 Bảng 3.3 Cơ sở hạ tầng ............................................................................................36 Bảng 3.4 Tình hình phát triển kinh tế Xã qua 3 năm ...............................................38 Bảng 4.1 Tình hình lao động của xã và 3 điểm nghiên cứu năm 2012 – 2014........48 Bảng 4.2 Lực lượng lao động phân theo trình độ văn hóa và chuyên môn .............50 Bảng 4.3 Lao động theo giới tính và độ tuổi theo khảo sát .....................................51 Bảng 4.4 Thực trạng giải quyết việc làm thông qua hoạt động đào tạo nghề năm 2014 ..........................................................................................................53 Bảng 4.5 Thực trạng tìm kiếm việc làm của lao động điều tra năm 2014 ...............55 Bảng 4.6 Đánh giá của lao động về công tác dạy nghề ...........................................56 Bảng 4.7 Các lớp tập huấn khuyến nông của xã năm 2014 .....................................57 Bảng 4.8 Đánh giá của lao động điều tra về chương trình tập huấn khuyến nông ..59 Bảng 4.9 Tình hình chăn nuôi tại xã năm 2014 .......................................................60 Bảng 4.10 Thực trạng giải quyết việc làm thông qua hoạt động hỗ trợ vay vốn của lao động điều tra ..............................................................................................65 Bảng 4.11 Thực trạng giải quyết việc làm qua chương trình hướng nghiệp, giới thiệu việc làm năm 2014....................................................................................66 Bảng 4.12 Cơ cấu các ngành kinh tế của xã từ 2012 – 2014 .....................................72 Bảng 4.13 Thực trạng trình độ cán bộ cơ sở xã Vân Diên năm 2014........................75 Bảng 4.14 Sự ảnh hưởng của cơ sở hạ tầng đến việc làm..........................................76 ix
10. DANH MỤC HÌNH Biểu đồ 4.1 Tình hình việc làm tại xã Vân Diên năm 2014........................................46 x