Khóa luận Đánh giá tình hình thực thi chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng theo nghị định 78/2002/NĐ-CP trên địa bàn xã Bắc Phong, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình

Nội dung text: Khóa luận Đánh giá tình hình thực thi chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng theo nghị định 78/2002/NĐ-CP trên địa bàn xã Bắc Phong, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình

1. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Đồng thời tôi xin cam đoan rằng trong quá trình thực hiện đề tài này tại địa phương tôi luôn chấp hành đúng mọi quy định của địa phương nơi thực hiện để tài. Hà Nội, ngày 2 tháng 6 năm 2015 Sinh viên Đỗ Hải Yến i
2. LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa luận này, ngoài sự nỗ lực phấn đấu của bản thân tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giáo trường Học viện nông nghiệp Việt Nam nói chung và thầy cô trong khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn nói riêng đã dìu dắt, trang bị cho tôi cả về kiến thức chuyên môn và đạo đức bản thân. Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến giảng viên hướng dẫn khoa học PGS.TS.Nguyễn Mậu Dũng người đã tận tình giúp đỡ tôi đi đúng hướng trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này. Tôi chân thành cảm ơn tập thể cán bộ lãnh đạo, ban xóa đói giảm nghèo xã và bà con nhân dân trong xã Bắc Phong đã tạo mọi điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực tập tại xã. Cảm ơn tập thể lớp Phát triển nông thôn C khóa 56 – Khoa kinh tế và PTNT – Trường Học viện nông nghiệp Việt Nam đã cùng giúp đỡ, chia sẻ với tôi trong suốt quá trình học tập. Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới cha mẹ, anh chị, bạn bè và người thân đã luôn ở bên, động viên, chia sẻ với tôi những lúc khó khăn từ khi tôi học tập tại trường đến nay. Tác giả khóa luận Đỗ Hải Yến ii
3. TÓM TẮT Trong những năm qua, chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng theo nghị định 78/2002 NĐ-CP đã góp phần không nhỏ vào công cuộc xóa đói giảm nghèo tại địa phương. Mặt khác, chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng này được ban hành đã thúc đẩy cho hoạt động phát triển kinh tế tại địa phương. Để đánh giá về tình hình thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng theo nghị định 78/2002 NĐ-CP chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Đánh giá tình hình thực thi chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng theo nghị định 78/2002/NĐ-CP trên địa bàn xã Bắc Phong, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình”. Với mục tiêu hệ thống hóa một số vấn đề lý luận và thực tiễn về tình hình thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng ở xã, nghiên cứu tình hình thực hiện và kết quả thực hiện chính sách trên địa bàn xã Bắc Phong, huyện Cao phong, tỉnh Hòa Bình, từ đó đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng trên địa bàn xã. Để tiến hành nghiên cứu đề tài, tôi đã tìm hiểu về đặc điểm địa bàn và sử dụng các phương pháp chọn điểm nghiên cứu, thu thập số liệu cần thiết phục vụ cho đề tài nghiên cứu, xử lý và phân tích số liệu thu thập được trong quá trình nghiên cứu đề tài. Ngoài ra, tôi còn sử dụng một số chỉ tiêu liên quan phản ánh nội dung của đề tài. Với mục tiêu và phương pháp nghiên cứu trên, đề tài nghiên cứu đã đạt được kết quả như sau: Hệ thống hóa được cơ sở lý luận và thực tiễn về tình hình thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng bao gồm một số khái niệm cơ bản, vai trò, đặc điểm của chính sách và nội dung thực hiện chính sách. Nêu ra một số kinh nghiệm của các nước và một số địa phương trong nước. Qua nghiên cứu tình hình thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng trên địa bàn xã Bắc Phong chúng tôi nhận thấy: hầu hết người dân trên địa bàn xã biết và nắm được các nội dung của chính sách; Hệ thống tổ chức nguồn nhân lực iii
4. cơ sở được xây dựng hợp lý; Công tác xác định hộ được vay vốn tương đối hiệu quả; Quy trình và thủ tục cho vay tương đối phù hợp và ngày càng hoàn thiện theo hướng tiện ích cho người dân; Mức độ đáp ứng nhu cầu vay vốn của người dân tăng dần qua các năm; thời hạn và lãi suất cho vay hợp lý; Người dân sử dụng vốn đúng mục đích; Đáp ứng được nhu cầu vốn của người dân trong phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo; Tuy nhiên quá trình thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng ở xã Bắc Phong còn chịu ảnh hưởng của một số yếu tố tác động gây khó khăn cho quá trình triển khai như: Kinh phí để triển khai chính sách, năng lực của CB cơ sở, phạm vi và đối tượng thụ hưởng chính sách. Trên cơ sở về tình hình thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng ở xã Bắc Phong, chúng tôi đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách: Tăng cường công tác tuyên truyền chính sách tại địa phương; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; huy động thêm các nguồn lực tài chính khác ngoài nguồn ngân sách; Hoàn thiện quy trình và thủ tục cho vay; nâng mức cho vay tối đa; tăng cường công tác kiểm tra giám, giám sát; nâng mức đãi ngộ cho cán bộ cơ sở. iv
5. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................i TÓM TẮT............................................................................................................iii MỤC LỤC.............................................................................................................v DANH SÁCH CÁC BẢNG...............................................................................viii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HỘP ...............................................................ix PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ.......................................................................................1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ......................................................................3 1.2.1. Mục tiêu chung............................................................................................3 1.2.2. Mục tiêu cụ thể............................................................................................3 1.3. Câu hỏi nghiên cứu.........................................................................................3 1.4 Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ................................................4 1.4.1 Đối tượng nghiên cứu...................................................................................4 1.4.2 Phạm vi nghiên cứu......................................................................................4 PHẦN II - CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ HỘ NGHÈO VAY VỐN TÍN DỤNG...............5 2.1 Cơ sở lý luận của đề tài ...................................................................................5 2.1.1: Một số khái niệm cơ bản .............................................................................5 2.1.2 Đặc điểm của việc thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn ở cấp xã8 2.1.3 Vai trò của chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng............................9 2.1.4 Nội dung đánh giá thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng theo nghị định 78/2002/NĐ –CP ở cấp xã.............................................................9 2.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng theo nghị định số 78/2002 /NĐ-CP................................................13 2.2 Cơ sở thực tiễn về thực hiện chính sách........................................................17 2.2.1 Một vài nét chính về chính sách hỗ trợ hộ nghèo trên thế giới ..................17 v
6. 2.2.2 Kinh nghiệm trong thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo của một số địa phương trong nước ..............................................................................................19 PHẦN III - ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................................................................................................21 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ........................................................................21 3.1.1 Điều kiện tự nhiên ......................................................................................21 3.1.2 Điều kiện kinh tế xã hội .............................................................................22 3.2 Phương pháp nghiên cứu...............................................................................29 3.2.1 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ..........................................................29 3.2.2. Thu thập số liệu .........................................................................................30 3.2 Phương pháp phân tích..................................................................................31 3.2.1 Phương pháp thống kê mô tả......................................................................31 3.2.2 Phương pháp thống kê so sánh...................................................................31 3.3 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................................32 3.3.1 Nhóm chỉ tiêu đánh giá về tình trạng hộ nghèo .........................................32 3.3.2 Nhóm chỉ tiêu về tình hình thực thi các chính sách ...................................32 Phần 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.....................................33 4.1 Khái quát về tình hình thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng trên địa bàn xã Bắc Phong, Cao Phong, Hòa Bình.....................................33 4.1.1 Khái quát về tình hình nghèo đói của xã....................................................33 4.1.2 . Đặc điểm của các hộ nghèo điều tra.........................................................35 4.1.3 Khái quát về tình hình thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo....................38 4.1.4 Kết quả thực hiện chính sách ....................................................................49 4.2. Đánh giá tình hình thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng theo nghị định 78/2002 NĐ - CP.........................................................................50 4.2.1 Đánh giá về công tác tuyên truyền trong thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng .......................................................................................50 vi
7. 4.2.2 Đánh giá về công tác xác định hộ nghèo và đối tượng được nhận chính sách hỗ trợ ...........................................................................................................53 4.2.3 Đánh giá về cơ cấu tổ chức nguồn nhân lực cho thực thi chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng ..................................................................................59 4.2.4. Đánh giá về công tác lập kế hoạch thực thi chính sách hỗ trợ ..................61 4.2.5 Đánh giá về công tác tổ chức hỗ trợ...........................................................62 4.2.6 Đánh giá về mức hỗ trợ thực tế so với mức hỗ trợ của chính sách ............77 4.2.7 Đánh giá công tác kiểm tra giám sát thực hiện kế hoạch ...........................82 4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thực thi chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng trên địa bàn xã ................................................................................83 4.3.1. Nguồn ngân sách cho việc triển khai thực hiện chính sách.......................83 4.3.2. Cán bộ thực thi chính sách ........................................................................83 4.3.3. Đối tượng thụ hưởng chính sách ...............................................................85 4.4 Giải pháp tăng cường thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng theo Nghị định 78/2002/NĐ-CP trên địa bàn xã Bắc Phong, Cao Phong, Hòa Bình .....................................................................................................................85 4.4.1 Định hướng.................................................................................................85 4.4.2. Các giải pháp.............................................................................................86 Phần 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................91 5.1 Kết luận .........................................................................................................91 5.2 Kiến nghị .......................................................................................................92 5.2.1 Đối với ngân hàng chính sách xã hội .........................................................93 5.2.2 Đối với chính quyền địa phương................................................................93 5.2.3 Đối với cán bộ ............................................................................................93 5.2.4 Đối với người dân.......................................................................................94 TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................95 vii
8. DANH SÁCH CÁC BẢNG Bảng 3.1 Diện tích đất nông nghiệp trên địa bàn xã ...........................................23 Bảng 3.2 Tình hình dân cư trên địa bàn xã .........................................................24 Bảng 4.1 Hộ nghèo các xóm xã Bắc Phong ........................................................34 Bảng 4.2. Thông tin chung về các hộ nghèo điều tra ..........................................38 Bảng 4.3 Chương trình cho vay của ngân hàng CSXH huyện Cao Phong .........41 Bảng 4.4 Tình hình dư nợ của các hộ..................................................................43 Bảng 4.5 Tình hình cho vay đối với hộ nghèo thời kỳ 2012– 2014....................46 Bảng 4.6 Tình hình thu hồi nợ vay và nợ quá hạn thời kỳ 2012– 2014..............48 Bảng 4.7 Kết quả thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng năm 2014.....................................................................................................................49 Bảng 4.8 Kết quả điều tra về công tác tuyên truyền chính sách..........................50 trên địa bàn xã .....................................................................................................50 Bảng 4.9 Đánh giá tình hình thực hiện công tác tuyên truyền chính sách ..........52 Bảng 4.10 Kết quả công tác xác định hộ nghèo và đối tượng được nhận chính sách hỗ trợ ...........................................................................................................55 Bảng 4.11 Đánh giá về công tác xác định hộ nghèo và đối tượng được nhận chính sách hỗ trợ .................................................................................................58 Bảng 4.12 Đánh giá sự phù hợp quy trình, thủ tục cho vay ................................63 Bảng 4.13 Mức độ đáp ứng về số hộ nghèo vay vốn của Ngân hàng Chính sách Xã hội trên địa bàn xã Bắc Phong .......................................................................65 Bảng 4.14 Nhu cầu vay vốn và tình hình giải quyết cho vay của NH CSXH.....68 Bảng 4.15 Mức vốn vay của các hộ nghèo điều tra vay vốn từ NH CSXH........71 Bảng 4.17 Đánh giá sự phù hợp về thời hạn cho vay..........................................74 Bảng 4.18 Ý kiến đánh giá của hộ về lãi suất cho vay........................................76 Bảng 4.19 Mục đích sử dụng vốn vay của các hộ nghèo, cận nghèo vay vốn ....77 Bảng 4.20 Đánh giá về hỗ trợ trước và sau khi vay vốn .....................................81 viii
9. DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HỘP Biểu đồ 3.1 Cơ cấu kinh tế xã Bắc Phong năm 2014..........................................29 Sơ đồ 4.1: Quy trình cho vay hộ nghèo của NH CSXH huyện Cao Phong ........40 Sơ đồ 4.2 Mô hình tổ chức và hoạt động của ngân hàng chính sách xã hội .......59 Hộp 1: Ý kiến của cán bộ về quy trình, thủ tục cho vay của NH CSXH ............62 Hộp 2: Mức vốn cho vay thấp .............................................................................70 ix
10. PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Xóa đói giảm nghèo là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho người nghèo, thu hep khoảng cách về trình độ phát triển giữa các vùng, địa bàn và giữa các dân tộc, nhóm dân cư. Sau 10 năm thực hiện “Chiến lược toàn diện về tăng trưởng và xóa đói, giảm nghèo” (2002-2013) và 5 năm thực hiện Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ về “Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo nhất trong cả nước (2008-2013), Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng mừng trong công tác xóa đói giảm nghèo. Theo báo cáo Đánh giá nghèo Việt Nam năm 2012 mới công bố của Ngân hành thế giới World Bank, hơn 30 triệu người Việt Nam đã thoát khỏi đói nghèo trong hai thập kỷ qua. Nghèo đói ở Việt Nam đã giảm nhanh chóng từ 60% hồi đầu những năm 1990 xuống 20,7% trong năm 2010. Việt Nam đã đạt được tỷ lệ nhập học tiểu học và trung học cơ sở cao, lần lượt hơn 90% và 70%. Tuy nhiên, tỷ lệ người nghèo ở Việt Nam vẫn còn rất cao, theo đánh giá gần đây nhất của Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc FAO, Việt Nam có tỷ lệ người nghèo chiếm 9% dân số (8,01 triệu người) trong giai đoạn 2010 – 2012 (La Hoàn, 2013). Để có thể giảm nghèo bền vững trong những năm qua Việt Nam đã ban hành và thực thi rất nhiều những chính sách hỗ trợ hộ nghèo như: Hỗ trợ cấp phát bảo hiểm y tế miễn phí cho người nghèo, miễn giảm tiền khám và chữa bệnh cho người nghèo, chính sách hỗ trợ hộ nghèo vay vốn tín dụng để sản xuất kinh doanh, hỗ trợ học sinh, sinh viên vay vốn tín dụng Xã Bắc Phong là một trong 13 xã, thị trấn của huyện Cao Phong, là một xã miền núi với kinh tế còn gặp rất nhiều khó khăn. Tỷ lệ hộ nghèo trong xã chiếm 23,21 % tổng số hộ (UBND xã Bắc Phong, 2012), cao hơn nhiều so với mức trung bình trong cả nước là 9 %, chính vì vậy các chính sách hỗ trợ cho hộ nghèo có ý nghĩa rất quan trọng trong công tác xóa đói giảm nghèo tại địa 1