Khóa luận Đánh giá sự tham gia của cộng đồng dân tộc Mường trong giảm nghèo tại xã Thành Minh, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa

Nội dung text: Khóa luận Đánh giá sự tham gia của cộng đồng dân tộc Mường trong giảm nghèo tại xã Thành Minh, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa

1. HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ------------ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI ĐÁNH GIÁ SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN TỘC MƯỜNG TRONG GIẢM NGHÈO TẠI XÃ THÀNH MINH, HUYỆN THẠCH THÀNH, TỈNH THANH HÓA Tên sinh viên : HỒ HỮU LƯỢNG Chuyên ngành đào tạo : PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN Lớp : K56 PTNTA Niên khóa : 2011 - 2015 Giảng viên hướng dẫn : CN. HOÀNG THỊ HẰNG GS.TS. NGUYỄN VĂN SONG HÀ NỘI, 2015
2. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đề tài nghiên cứu này là của riêng tôi và không trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên cứu nào của tác giả khác. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong khóa luận này là hoàn toàn trung thực, chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong khóa luận này đã được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 02 tháng 06 năm 2015 Sinh viên HỒ HỮU LƯỢNG ii
3. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được khóa luận này ngoài sự nỗ lực của bản thân tôi còn nhận được sự giúp đỡ tận tình của các cá nhân, tập thể trong và ngoài trường. Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể các thầy giáo, cô giáo trong trường nói chung, khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn nói riêng đã truyền đạt cho tôi những kiến thức, kinh nghiệm quý báu trong thời gian tôi tham gia học tập tại trường. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới CN. HOÀNG THỊ HẰNG và GS.TS. NGUYỄN VĂN SONG đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn, tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực tập và hoàn thiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn các bác, các cô, các chú, các anh, các chị làm việc tại UBND xã Thành Minh, các chủ nhiệm, phó chủ nhiệm các Hợp tác xã cùng các hộ dân đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tạo điều kiện để tôi tiếp cận được những số liệu, thông tin cần thiết để hoàn thành khóa luận. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đã luôn động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực tập và hoàn thành khóa luận. Mặc dù đã có rất nhiều nỗ lực, cố gắng nhưng khóa luận của tôi không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của thầy cô cùng toàn thể bạn đọc. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 02 tháng 06 năm 2015 Sinh viên HỒ HỮU LƯỢNG iii
4. MỤC LỤC Lời cam đoan.......................................................................................................... Lời cảm ơn ............................................................................................................. Mục lục.............................................................................................................iv Danh mục từ viết tắt.............................................................................................vii Danh mục bảng..................................................................................................viii Danh mục đồ thị...................................................................................................ix Dóm tắt khóa luận .................................................................................................x PHẦN I. MỞ ĐẦU............................................................................................1 1.1 Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu..............................................................................2 1.2.1 Mục tiêu chung......................................................................................2 1.2.2 Mục tiêu cụ thể......................................................................................3 1.3 Câu hỏi nghiên cứu ...............................................................................3 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.........................................................3 1.4.1 Đối tượng nghiên cứu............................................................................3 1.4.2 Phạm vi nghiên cứu...............................................................................4 PHẦN II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ...............................................5 2.1 Cơ sở lý luận .........................................................................................5 2.1.1 Một số khái niệm liên quan...................................................................5 2.1.2 Vai trò của sự tham gia của cộng đồng dân tộc trong giảm nghèo. ....11 2.1.3 Nội dung sự tham gia của cộng đồng dân tộc trong các hoạt động giảm nghèo..........................................................................................13 2.1.4 Những yếu tố ảnh hưởng sự tham gia của cộng đồng dân tộc trong giảm nghèo.................................................................................19 2.2 Cơ sở thực tiễn ....................................................................................24 iv
5. 2.2.1 Kinh nghiệm về sự phát huy của cộng đồng dân tộc thiểu số trong giảm nghèo trên thế giới ............................................................24 2.2.2 Kinh nghiệm về sự phát huy của cộng đồng dân tộc thiểu số trong giảm nghèo tại Việt Nam...........................................................26 2.2.3 Bài học kinh nghiệm ...........................................................................29 PHẦN III ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................................................................................31 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu..............................................................31 3.1.1 Điều kiện tự nhiên...............................................................................31 3.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội....................................................................34 3.2 Phương pháp nghiên cứu.....................................................................42 3.2.1 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu..................................................42 3.2.3 Phương pháp xử lý số liệu...................................................................45 3.2.4 Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu........................................................45 PHẦN IV. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................47 4.1 Thực trạng tham gia cộng đồng dân tộc Mường trong giảm nghèo tại xã Thành Minh ...............................................................................47 4.1.1 Sự tham gia của cộng đồng dân tộc Mường trong chương trình giảm nghèo..........................................................................................47 4.1.2 Sự tham gia của cộng đồng dân tộc Mường trong giữ trong hoạt động kinh tế hộ....................................................................................54 4.1.3 Sự tham gia của cồng đồng dân tộc Mường trong giữ gìn phong tục tập quán, xóa bỏ hủ tục..................................................................61 4.1.4 Sự tham gia của cộng đồng dân tộc Mường trong tương trợ cộng đồng.....................................................................................................62 4.2 Yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng dân tộc Mường trong giảm nghèo ở xã Thành Minh....................................................63 4.2.1 Nhóm yếu tố bên trong cộng đồng dân tộc .........................................63 v
6. 4.2.2 Nhóm yếu tố bên ngoài .......................................................................66 4.3 Những giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường sự tham gia của cộng đồng dân tộc Mường trong giảm nghèo ..............................................70 4.3.1 Nâng cao năng lực, ý thức của các thành viên cộng đồng ..................70 4.3.2 Tạo sự cần bằng về sự tham gia vào các hoạt động giảm nghèo giữa nam và nữ....................................................................................72 4.3.3 Cải thiện chính sách ............................................................................73 4.3.4 Nâng cao năng lực quản lý của cán bộ địa phương.............................74 4.3.5 Hỗ trợ khi người dân gặp thiên tai ......................................................75 4.3.5 Tìm kiếm và kêu gọi các nguồn hỗ trợ khác.......................................75 4.3.6 Một số giải pháp trong hoạt động giảm nghèo....................................76 PHẦN V. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................78 5.1 Kết luận ...............................................................................................78 5.2 Kiến nghị.............................................................................................79 5.2.1 Với Nhà nước......................................................................................79 5.2.2 Với chính quyền địa phương các cấp..................................................80 TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................82 PHỤ LỤC........................................................................................................84 vi
7. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CSHT : Cơ sở hạ tầng PTKT : Phát triển kinh tế XĐGN : Xóa đói giảm nghèo CT : Chương trình DA : Dự án KT : Kinh tế VH : Văn hóa XH : Xã hội DTTS : Dân tộc thiểu số HĐND : Hội đồng nhân dân KH : Khoa học CN : Công nghệ vii
8. DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1 Tình hình sử dụng đất đai của xã Thành Minh..............................35 Bảng 3.2 Tình hình nhân khẩu và lao động của xã Thành Minh..................36 Bảng 3.3 Tình hình cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật của xã Thành Minh...................................................................................39 Bảng 3.4 Tình hình sản xuất nông – lâm – thủy sản của xã Thành Minh ....41 Bảng 3.5 Căn cứ lựa chọn thành viên cộng đồng nghèo và cận nghèo ........43 Bảng 3.6 Thông tin cần thu thập và phương pháp thu thập số liệu sơ cấp ........44 Bảng 4.1 Tỷ lệ hộ nghèo của xã thành minh 2012-2014 ..............................47 Bảng 4.2 Số hộ tham gia xây dựng CSHT....................................................50 Bảng 4.3 Đánh giá của người dân về mức đóng góp vào xây dựng CSHT.......50 Bảng 4.4 Thực trạng tham gia trong các chương trình chính sách hỗ trợ phát triển........................................................................................52 Bảng 4.5 Thực trạng tham gia trong các chương trình chính sách hỗ trợ phát triển........................................................................................53 Bảng 4.6 Các cây trồng chính của hộ ...........................................................55 Bảng 4.7 Thay đổi kĩ thuật canh tác, sử dụng giống cây trồng mới .............56 Bảng 4.8 Diện tích của các cây trồng chính của hộ......................................57 Bảng 4.9 Các loại vật nuôi chính..................................................................58 Bảng 4.10 Số lượng và giá trị vật nuôi tại xã Thành Minh ............................58 Bảng 4.11 Thay đổi kĩ thuật chăn nuôi, sử dụng giống vật nuôi mới.............59 Bảng 4.12 Các hoạt động đa dạng hóa thu nhập.............................................60 Bảng 4.13 Sự tham gia vào hoạt động giữ gìn phong tục tập quán ................61 Bảng 4.14 Sự tham gia vào hoạt động tương tương trợ cộng đồng................62 Bảng 4.15 Trình độ học vấn của các hộ điều tra .............................................64 Bảng 4.16 Khả năng tiếp cận với các nguồn vốn ngân hàng..........................66 Bảng 4.17 Cộng đồng đánh giá trình độ cán bộ cấp xã ..................................68 viii
9. DANH MỤC ĐỒ THỊ Biểu đồ 4.1 Đánh giá của người dân về mức độ đóng góp xây dựng CSHT........................................................................................51 Biểu đồ 4.2 Tỷ lệ thay đổi kỹ thuật canh tác, sử dụng giống cây trồng mới của các hộ..........................................................................56 Biểu đồ 4.3 Tỷ lệ thay đổi kĩ thuật chăn nuôi, sử dụng giống vật nuôi mới của các hộ..........................................................................59 Biểu đồ 4.4 Tỷ lệ người dân tiếp cận với các ngồn vốn ngân hàng.............67 ix
10. TÓM TẮT KHÓA LUẬN Giảm nghèo là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta, từ những thành tựu to lớn của công tác giảm nghèo đã góp phần tăng trưởng kinh tế và thực hiện công bằng xã hội cho đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn rất nhiều hạn chế: thu nhập của người dân chủ yếu là xoay quanh mức cận nghèo, kết quả giảm nghèo thì không được bền vững, đặc biệt với những vùng cao, vùng dân tộc thiểu số thì giảm nghèo lại chưa đạt được kết quả như mong muốn. Nguyên nhân chính của kết quả đó là do sự tham gia của cộng đồng vào giảm nghèo còn quá hạn chế. Họ gần như chỉ tham gia một cách thụ động chứ chưa tham gia một cách toàn diện và chủ động. Vậy vấn đề đặt ra là phải làm cách nào để tăng cường sự tham gia của người dân vào giảm nghèo, để họ tham gia một cách chủ động và đầy đủ. Vì chỉ có như thế thì công tác giảm nghèo với đạt được hiệu quả và bền vững. Thành minh là xã khó khăn về nhiều mặt, sản xuất nông nghiệp vẫn là ngành chính, trong đó chủ yếu độc canh cây lúa, kinh tế chưa phát triển tỷ lệ hộ nghèo xã Thành Minh năm 2014 giảm xuống còn 25,15% . Tuy nhiên, trong xã dân cư chủ yếu là đồng bào người Kinh và người Mường sinh sống và chiếm đa số là dân tộc Mường. Đời sống bà con còn rất nhiều khó khăn, những nhu cầu tối thiếu như ăn, mặc vẫn chưa được đáp ứng. Cái nghèo đã thành vòng luẩn quẩn và theo bám họ suốt những năm tháng qua cho đến tận bây giờ vẫn chưa có những giải pháp hiệu quả và bền vững. Đặc biệt công tác xóa đói giảm nghèo triển khai xuống xã còn quá hạn chế, chưa tập trung vào các nhu cầu thiết yếu của cộng đồng, chưa huy động được sự tham gia một cách tích cực của người dân. Bên cạnh đó là trình độ của cán bộ còn thấp, nhận thức của người dân còn chậm, giao thông đi lại khó khăn cũng làm cho công tác giảm nghèo của xã đạt hiệu quả chưa cao. x