Khóa luận Đánh giá liên kết trong sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic tại xã Yên Trung, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh

Nội dung text: Khóa luận Đánh giá liên kết trong sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic tại xã Yên Trung, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh

1. HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN __________________ __________________ *** LƯU THỊ TUYẾN ĐÁNH GIÁ LIÊN KẾT TRONG SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ KHOAI TÂY ATLANTIC TẠI XÃ YÊN TRUNG, HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP HÀ NỘI - 2013
2. HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN __________________ __________________ *** KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐÁNH GIÁ LIÊN KẾT TRONG SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ KHOAI TÂY ATLANTIC TẠI XÃ YÊN TRUNG, HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH Tên sinh viên : Lưu Thị Tuyến Chuyên ngành đào tạo: Kinh tế Lớp : K56 KTA Niên khóa : 2011 – 2015 Giảng viên hướng dẫn : TS. Nguyễn Thị Dương Nga CN. Vũ Khắc Xuân HÀ NỘI – 2015
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, các số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong báo cáo khóa luận tốt nghiệp là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ bất kỳ một học vị nào. Tôi xin cam đoan, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong khóa luận đã được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 02 tháng 06 năm 2015 Sinh viên thực hiện Lưu Thị Tuyến i
4. LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu và hoàn thành báo cáo khóa luận tốt nghiệp, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân. Trước tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn đến ban giám đốc trường Học viện Nông Nghiệp Việt Nam và các thầy cô giáo khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn đã trang bị cho tôi những kiến thức cơ bản, những định hướng đúng đắn trong học tập cũng như tu dưỡng đạo đức để tôi có được một nền tảng vững chắc trong học tập và nghiên. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến giảng viên hướng dẫn trực tiếp TS. Nguyễn Thị Dương Nga và CN. Vũ Khắc Xuân, người đã dành nhiều thời gian, tâm huyết để chỉ bảo tận tình, chu đáo giúp tôitrong suốt quá trình nghiên cứu đề tài và hoàn thành khoá luận. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Đảng uỷ, UBND các ban ngành, đoàn thể cùng bà con nhân dân xã Yên Trung đã cung cấp những số liệu cần thiết và tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi hoàn hành nghiên cứu của mình. Cuối cùng tôi xin được biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè đã khích lệ, động viên tôi trong suốt thời gian qua. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 02 tháng 06 năm 2015 Sinh viên thực hiện Lưu Thị Tuyến ii
5. TÓM TẮT ĐỀ TÀI Bắc Ninh là địa phương đang đứng trước áp lực lớn trong phát triển nông nghiệp do quĩ đất sản xuất ngày càng bị thu hẹp để phục vụ cho quá trình đô thị hóa. Vì vậy Bắc Ninh cần chuyển đổi tích cực nền nông nghiệp truyển thống hiện tại sang nền nông nghiệp hàng hoá chất lượng cao nhằm nâng cao hiệu quả tính trên 1 đơn vị diện tích đất sản xuất nông nghiệp. Cùng với việc chuyển dịch nông nghiệp thì trong những năm gần đây, một số công ty của Hàn Quốc (Orion), Hoa Kì (Pepsico) đã đầu tư vào Việt Nam xây dựng các nhà máy chế biến khoai tây tại Bình Dương và Yên Phong – Bắc Ninh. Nhu cầu về khoai tây chế biến của các nhà máy là rất lớn và tăng dần qua các năm. Vậy để phát triển cây khoai tây Atlantic tại huyện Yên Phong nhằm đáp ứng nhu cầu nguyên liệu sản xuất cho công ty TNHH thực phẩm Orion Vina thì việc củng cố và tăng cường mối liên kết là hết sức cần thiết. Tuy nhiên hiện nay mối liên kết chưa ở mức thiết thực, liên kết còn lỏng lẻo, chưa phát huy hết lợi thế trong liên kết. Diện tích khoai tây Atlantic chưa được phân bố rộng rãi trên địa bàn huyện mà tập trung chủ yếu tại ba xã Tam Giang, Yên Trung và Hoà Tiến. Quan hệ về lợi ích, trách nhiệm và nghĩa vụ vẫn chưa rõ ràng, tình trạng mạnh ai nấy làm, nông dân dễ dàng phá vỡ hợp đồng, tình trạng tranh mua tranh bán... diễn ra vẫn khá phổ biến. Xuất phát từ thực tiễn nêu trên tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Đánh giá liên kết trong sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic tại xã Yên Trung, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh”. Để làm nền tảng cho phân tích của mình, tôi đã tìm hiểu và góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và cơ sơ thực tiễn về liên kết trong sản xuất, tiêu thụ nông sản của một số địa phương trong nước, qua đó rút ra bài học kinh nghiệm và tiến hành nghiên cứu mối liên kết giữa doanh nghiệp và hộ nông dân trong sản xuất và bao tiêu khoai tây Atlantic. Đề tài sử dụng phương pháp điều tra trực tiếp bằng bảng hỏi những tác nhân chính có liên quan trong sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic tại xã Yên Trung như người nông dân, HTX, thương lái, người của công ty TNHH thực phẩm Orion Vina để có cái nhìn thực tế, cũng như cung cấp cho đề tài nhiều thông tin có giá trị. iii
6. Thông qua quá trình tổng hợp và phân tích, những điểm đạt được, những bất cập còn tồn tại cần phải giải quyết được chỉ ra. Qua điều tra 70 hộ đã từng sản xuất khoai tây Atlantic trên địa bàn xã Yên Trung cho thấy: 100% các hộ sản xuất khoai tây Atlantic đều ký kết hợp đồng văn bản với công ty TNHH thực phẩm Orion Vina thông qua HTX và được bảo đảm hoàn toàn về đầu ra, cung cấp giống và hỗ trợ khi gặp các điều kiện khó khăn trong sản xuất. Chính điều đó đã khiến cho các hộ có hợp đồng yên tâm sản xuất. Liên kết kinh tế trong sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic trên địa bàn xã Yên Trung diễn ra theo hai hướng liên kết theo chiều ngang và liên kết theo chiều dọc, liên kết kinh tế diễn ra trong cả lĩnh vực sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic. Liên kết theo chiều ngang trong sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic bao gồm mối liên kết giữa những người sản xuất và mối liên kết giữa những người thu gom với nhau. Mối liên kết theo chiều ngang chủ yếu dựa trên sự thỏa thuận miệng hay trao đổi tự do giữa các tác nhân. Liên kết theo chiều dọc trong sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic bao gồm mối liên kết tự do giữa người nông dân với người thu gom và mối liên kết thông qua hợp đồng chính thống giữa các hộ nông dân trồng khoai tây Atlantic với công ty TNHH thực phẩm Orion Vina thông qua HTX. Công ty tiến hành đầu tư ứng trước giống cho nông dân sản xuất và đến cuối vụ thì thu mua sản phẩm cho nông dân. Đề tài phân tích một số nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động liên kết kinh tế trong sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic giữa công ty TNHH thực phẩm Orion Vina và hộ sản xuất khoai tây Atlantic tại xã Yên Trung: Mâu thuẫn phát sinh từ những biến động của thị trường, thời tiết hay xuất phát từ phía hộ nông dân và công ty TNHH thực phẩm Orion Vina trong quá trình liên kết như nông dân không hài lòng với cách thức thu mua của công ty mà phá vỡ hợp đồng để bán sản phẩm ra bên ngoài cho thương lái. Từ tổng kết lý luận, thực tiễn và phân tích tình hình liên kết thực tế ở xã Yên Trung, tôi đã đưa ra một số giải pháp để hoàn thiện và tăng cường tính bền vững cho các hình thức liên kết. Trong đó mối liên kết giữa người sản xuất – HTX – công ty TNHH thực phẩm Orion Vina là cốt lõi và cần được quan tâm nhiều nhất. iv
7. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ii TÓM TẮT ĐỀ TÀI...................................................................................................iii MỤC LỤC..................................................................................................................v DANH MỤC BẢNG ..............................................................................................viii DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH, ĐỒ THỊ.....................................................................ix DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.....................................................................................x PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................2 1.1 Tính cấp thiết của đề tài..........................................................................2 1.2 Mục tiêu nghiên cứu ...............................................................................3 1.2.1 Mục tiêu chung ....................................................................................3 1.2.2 Mục tiêu cụ thể ....................................................................................3 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..........................................................4 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu..........................................................................4 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu .............................................................................4 1.4 Câu hỏi nghiên cứu.................................................................................4 PHẦN II: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ........................................................5 2.1 Cơ sở lí luận............................................................................................5 2.1.1 Một số khái niệm .................................................................................5 2.1.2 Vai trò của liên kết kinh tế...................................................................6 2.1.3 Đặc điểm của liên kết kinh tế ..............................................................8 2.1.4 Nguyên tắc của liên kết trong sản xuất và tiêu thụ..............................9 2.1.5 Hình thức và phương thức liên kết ....................................................11 v
8. 2.1.6 Nội dung liên kết trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp ....13 2.1.7 Các yếu tố ảnh huởng đến liên kết trong sản xuất và tiêu thụ...........16 2.2 Cơ sở thực tiễn của đề tài .....................................................................17 2.2.1 Khái quát về khoai tây Atlantic .........................................................17 2.2.2 Các mô hình liên kết trong sản xuất và tiêu thụ nông sản ở nước ta.21 2.2.3 Các công trình nghiên cứu có liên quan ............................................25 PHẦN III: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............27 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ...............................................................27 3.1.1 Giới thiệu về Công ty TNHH thực phẩm Orion Vina .......................27 3.1.2 Điều kiện cơ bản của xã Yên Trung ..................................................28 Hình 3.1: Bản đồ hành chính xã Yên Trung................................................29 3.2 Phương pháp nghiên cứu ......................................................................38 3.2.1 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu chọn mẫu điều tra....................38 3.2.2 Phương pháp thu thập số liệu ............................................................40 3.2.3 Phương pháp xử lý số liệu .................................................................41 3.2.4 Phương pháp phân tích ......................................................................41 3.2.5 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu.............................................................42 PHẦN IV: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................................43 4.1 Thực trạng liên kết sản xuất, tiêu thụ khoai tây Atlantic ở xã Yên Trung ....................................................................................................................43 4.1.1 Thực trạng sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic tại xã Yên Trung43 4.1.2 Thực trạng liên kết trong sản xuất tiêu thụ khoai tây Atlantic ..........50 4.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến liên kết trong sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic tại xã Yên Trung ...........................................................................73 vi
9. 4.2.1 Hành lang pháp lý..............................................................................73 4.2.2 Nhân tố chính quyền địa phương.......................................................73 4.2.3 Nhân tố từ người sản xuất (hộ nông dân trồng khoai tây Atlantic)...74 4.2.4 Nhân tố từ phía doanh nghiệp............................................................76 4.2.5 Một số nhân tố khác...........................................................................77 4.3 Định hướng và giải pháp tăng cường liên kết sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic .................................................................................................79 4.3.1 Định hướng........................................................................................79 4.3.2 Giải pháp............................................................................................80 PHẦN V: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................89 5.1 Kết luận.................................................................................................89 5.2 Kiến nghị ..............................................................................................90 5.2.1 Đối với Chính quyền địa phương ......................................................90 5.2.2 Đối với hộ trồng khoai tây Atlantic...................................................91 5.2.3 Đối với Công ty TNHH thực phẩm Orion Vina ................................91 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................93 PHỤ LỤC.................................................................................................................96 vii
10. DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Hiện trạng các công trình giao thông xã Yên Trung ...............................34 Bảng 3.2: Hiện trạng một số công trình xây dựng cơ bản xã Yên Trung ................38 Bảng 3.3: Kích thước mẫu .......................................................................................40 Bảng 4.1: Diện tích trồng khoai tây xã Yên Trung từ năm 2011 - 2014..................44 Bảng 4.2: Biến động diện tích, năng suất, sản lượng khoai tây 2011-2014.............46 Bảng 4.3: Nguyên nhân khiến cho năng suất khoai tây Atlantic giảm năm 2014 ...47 Bảng 4.4: Thông tin về các hộ được điều tra năm 2015 ..........................................51 Bảng 4.5: Chi phí sản xuất khoai tây của hộ điều tra ở xã Yên Trung năm 2014 ...53 Bảng 4.6: Kết quả sản xuất khoai tây ở xã Yên Trung năm 2014 ...........................55 Bảng 4.7: Bảng thông tin người thu gom khoai tây .................................................56 Bảng 4.8: Liên kết giữa người sản xuất và người sản xuất......................................61 Bảng 4.9: Liên kết giữa người thu gom với người thu gom.....................................63 Bảng 4.10: Giá mua khoai tây Atlantic của Công ty TNHH thực phẩm Orion .......66 Bảng 4.11: Nguyên nhân người sản xuất không làm theo thoả thuận......................67 Bảng 4.12: So sánh cách thức tiêu thụ khoai tây của người sản xuất khi bán cho người thu gom với công ty TNHH thực phẩm Orion Vina......................................68 Bảng 4.13: Lý do vụ đông vừa qua không có mối liên kết NSX - NTG..................69 Bảng 4.14: So sánh lợi ích trong sản xuất và tiêu thụ khoai tây Atlantic so với khoai tây thường.................................................................................................................72 Bảng 4.15: Nhận thức của người dân về liên kết sản xuất, tiêu thụ khoai tây Atlantic.....................................................................................................................75 D viii