Khóa luận Đánh giá hiệu quả phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị tại Thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc

Nội dung text: Khóa luận Đánh giá hiệu quả phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị tại Thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc

1. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan mọi thông tin tham khảo, số liệu trong nghiên cứu sử dụng đều được ghi nguồn rõ ràng, mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành khóa luận tốt nghiệp đều đã được cảm ơn. Kết quả nghiên cứu trong khóa luận là trung thực và chưa từng được sử dụng trong các công trình nghiên cứu nào. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Tác giả Nguyễn Xuân Hùng i
2. LỜI CẢM ƠN Sau hơn 5 tháng nỗ lực thực hiện khóa luận nghiên cứu về đề tài “Đánh giá hiệu quả phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị tại thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc” đã hoàn thành. Ngoài sự cố gắng hết mình của bản thân, tôi đã nhận được sự giúp rất nhiều từ phía nhà trường, thầy cô, gia đình và bạn bè. Để có được kết quả này tôi đặc biệt gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới thầy giáo CN. Nguyễn Thanh Phong thuộc Bộ môn Kinh tế nông nghiệp và Chính sách - Khoa Kinh tế & Phát triển nông thôn – Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam đã quan tâm giúp đỡ em hoàn thành một cách tốt nhất khóa luận tốt nghiệp trong suốt thời gian làm đề tài. Và không thể không nhắc tới sự giúp đỡ nhiệt tình của các cán bộ phòng kinh tế thuộc UBND thành phố Vĩnh Yên, đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho cháu trong suốt thời gian thực tập tại đó. Với điều kiện thời gian có hạn cũng như kiến thức thực tế về vấn đề nghiên cứu còn hạn chế nên khóa luận sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các thầy cô cùng toàn thể các bạn để đề tài được hoàn thiện và nâng cao hơn nữa. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Sinh viên Nguyễn Xuân Hùng ii
3. TÓM TẮT KHÓA LUẬN Do nhu cầu phát triển đô thị và công nghiệp – dịch vụ, quỹ đất nông nghiệp ở Việt Nam ngày càng eo hẹp. Thực tế này đòi hỏi lãnh đạo các địa phương, ngành nông nghiệp cũng như các nông hộ phải thay đổi tư duy trong sản xuất nông nghiệp, thực hiện chuyển đổi mạnh mẽ cơ cấu cây trồng – vật nuôi, mở ra hướng phát triển mới cho nông nghiệp vùng đô thị. Thành phố Vĩnh Yên là một trong những địa phương đã và đang triển khai thực hiện chương trình phát triển kinh tế nông hộ gắn với đô thị. Chương trình triển khai đã thu được một số thành quả đáng kể nhất là ngành nghề trồng rau sạch tại địa phương, nông hộ không chỉ tạo ra các sản phẩm có giá trị mà còn có cơ hội làm giàu. Bên cạnh những thành tựu đạt được thì phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với đô thị cũng đang gặp nhiều khó khăn do nhận thức của một phần nông hộ chưa cao, đất đai dành cho nông nghiệp thành phố đang ngày càng thu hẹp. Vậy vấn đề đặt ra là phải làm sao để khắc phục được những tồn tại đó và đẩy mạnh phát triển kinh tế hộ nông nghiệp thành phố. Chính vì vậy mà tôi chọn nghiên cứu đề tài : “Đánh giá hiệu quả phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị tại thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc” Khóa luận nêu lên những vấn đề cơ bản về phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với đô thị. Qua đó có những cơ sở lý luận để đánh giá được thực trạng phát triển kinh tế hộ nông nghiệp tại thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc còn kém, dẫn đến hiệu quả mang lại chưa thực sự cao và chưa đến được với một bộ phận nông hộ. Từ thực trạng đó ta có thể thấy nguyên nhân dẫn đến hiệu quả kém một phần là do trình độ cán bộ triển khai chính sách hạn chế về các mặt như: thông tin, sự hỗ trợ, và một phần là do trình độ nhận thức của người dân còn kém, bảo thủ và lạc hậu. Qua đây ta có thể nhận thấy rằng để có thể phát triển kinh tế hộ nông nghiệp thành phố gắn với đô thị đạt hiệu quả cao thì yêu cầu đặt ra là phải iii
4. nâng cao trình độ cán bộ, tăng cường hỗ trợ đầu vào, đầu ra và hỗ trợ vốn cho nông hộ chuyển dịch cơ cấu cây trồng; ngoài ra cũng cần thực hiện các chương trình khuyến nông nhằm nâng cao nhận thức, hướng dẫn kỹ thuật mới tới nông hộ nhằm nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế nông hộ gắn với đô thị, thông qua đó cải thiện đời sống nhân dân, đảm bảo phát triển bền vững. iv
5. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN.............................................................................................ii LỜI CẢM ƠN .................................................................................................iii TÓM TẮT KHÓA LUẬN...............................................................................iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..............................................................xi 1.1 Tính cấp thiết của đề tài..............................................................................1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu của đề tài...................................................................3 1.2.1 Mục tiêu chung .......................................................................................3 1.2.2 Mục tiêu cụ thể ........................................................................................3 1.3 Câu hỏi nghiên cứu.....................................................................................3 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..............................................................4 1.4.1 Đối tượng nghiên cứu..............................................................................4 1.4.2 Phạm vi nghiên cứu ................................................................................4 PHẦN II CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN...............................................5 2.1 Cơ sở lý luận...............................................................................................5 2.1.1 Một số khái niệm liên quan .....................................................................5 2.1.1.1 Khái niệm hộ gia đình, hộ sản xuất nông nghiệp, kinh tế hộ gia đình, kinh tế nông hộ .................................................................................................5 2.1.1.2 Khái niệm đô thị, nông nghiệp đô thị ...................................................7 2.1.1.3 Khái niệm phát triển kinh tế .................................................................8 2.1.2 Vai trò của kinh tế hộ nông nghiệp trong phát triển đô thị......................9 2.1.3 Nội dung phát triển kinh tế hộ nông nghiệp trong phát triển đô thị ......11 2.1.3.1 Phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị ...............11 2.1.3.2 Phát triển kinh tế hộ nông nghiệp bền vững.......................................12 v
6. 2.1.3.3 Phát triển kinh tế hộ nông nghiệp kết hợp chuyển dịch cơ cấu kinh tế hợp lý với phát triển đô thị .............................................................................13 2.1.3.4 Sự tham gia của kinh tế hộ nông nghiệp trong cơ cấu nền kinh tế.....13 2.1.4 Những yếu tố ảnh hưởng tới phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị...............................................................................................14 2.1.4.1 Nhân tố tự nhiên .................................................................................14 2.1.4.2 Nhân tố về kinh tế - xã hội ................................................................15 2.1.4.3 Nhân tố về khoa học công nghệ..........................................................16 2.2 Cơ sở thực tiến..........................................................................................16 2.2.1 Kinh nghiệm trong phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị trên thế giới...........................................................................................16 2.2.2 Kinh nghiệm trong phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị tại Việt Nam .........................................................................................19 2.2.3 Bài học kinh nghiệm..............................................................................22 2.2.4 Một số công trình nghiên cứu có liên quan ...........................................23 PHẦN III. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...25 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiêm cứu ..................................................................25 3.1.1 Điều kiện tự nhiên .................................................................................25 3.1.1.1 Vị trí địa lý..........................................................................................25 3.1.1.2 Địa hình ..............................................................................................26 3.1.1.3 Khí hậu, thủy văn................................................................................27 3.1.1.4 Đặc điểm đất đai.................................................................................29 3.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội ......................................................................30 3.1.2.1 Hiện trạng sử dụng đất........................................................................30 vi
7. 3.1.2.2 Tình hình dân số và lao động..............................................................32 3.1.2.3 Cơ sở hạ tầng ......................................................................................34 3.1.2.4 Tình hình phát triển kinh tế ................................................................37 3.1.3 Nhận xét chung về địa bàn nghiên cứu..................................................41 3.2 Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................42 3.2.1 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu và mẫu điều tra...........................42 3.2.1.1 Chọn điểm nghiên cứu........................................................................42 3.2.1.2 Chọn mẫu điều tra...............................................................................43 3.2.2 Phương pháp thu thập số liệu và thông tin ............................................44 3.2.2.1 Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp................................................44 3.2.2.2 Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp....................................................44 3.2.3 Phương pháp xử lý số liệu và phân tích thông tin .................................45 3.2.4 Hệ thống các chỉ tiêu .............................................................................45 3.2.4.1 Hệ thống chỉ tiêu đo lường sự phát triển hộ nông nghiệp ..................45 3.2.4.2 Hệ thống chỉ tiêu phản ánh ảnh hưởng của phát triển đô thị tới phát triển kinh tế nông hộ.......................................................................................45 3.2.4.3 Hệ thống chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh tế - xã hội – môi trường ...45 PHẦN IV ........................................................................................................47 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.............................................................................47 4.1 Thực trạng phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị tại thành phố Vĩnh Yên........................................................................................47 4.1.1 Đặc điểm của hộ điều tra .......................................................................47 4.1.1.1 Tình hình dân số và lao động của nhóm hộ điều tra...........................47 4.1.1.2 Trình độ học vấn của chủ hộ nhóm điều tra .......................................48 vii
8. 4.1.1.3 Tình hình sử dụng đất của nhóm hộ điều tra.........................................49 4.1.1.4 Tình hình vay vốn của nhóm hộ điều tra............................................50 4.1.2 Thực trạng phát triển kinh tế hộ nông nghiệp tại thành phố Vĩnh Yên.52 4.1.2.1 Thu và cơ cấu từ của nông hộ.............................................................52 4.1.2.2 Chi và cơ cấu các khoản chi của các nhóm hộ điều tra ......................58 4.2 Đánh giá hiệu quả phát triển kinh tế hộ nông nghiệp trong bối cảnh đô thị....................................................................................................................63 4.2.1 Đánh giá hiệu quả chuyển dịch cơ cấu kinh tế hộ nông nghiệp theo hướng đô thị....................................................................................................63 4.2.2 Đánh giá hiệu quả phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với đô thị.....69 4.2.3 Đánh giá hiệu quả xã hội của phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị.......................................................................................................75 4.2.4 Đánh giá hiệu quả về mặt môi trường của phát triển kinh tế hộ nông nghiệp theo hướng đô thị...............................................................................76 4.3 Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị tại thành phố Vĩnh Yên ................................................................78 4.3.1 Nhóm yếu tố bên trong hộ nông nghiệp ................................................78 4.3.2 Nhóm yếu tố bên ngoài..........................................................................80 4.3.4 Đánh giá tổng quát về những thuận lợi và khó khăn trong phát triển kinh tế hộ nông nghiệp trên địa bàn thành phố...............................................82 4.4 Những giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường hiệu quả phát triển kinh tế hộ nông nghiệp gắn với phát triển đô thị.............................................................83 4.4.1 Giải pháp về yếu tố giá cả thị trường ....................................................83 4.4.2 Giải pháp về lao động............................................................................83 4.4.3 Giải pháp về hệ thống khuyến nông ......................................................84 viii
9. 4.4.4 Giải pháp về vốn vay............................................................................84 4.4.5 Giải pháp về đất đai...............................................................................84 4.4.6 Giải pháp về nhận thức..........................................................................85 4.4.7 Đẩy mạnh tốc độ chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi phát triển sản xuất hàng hóa, nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp theo hướng đô thị, sinh thái...........................................................................................................85 PHẦN V .........................................................................................................86 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................................86 5.1 Kết luận.....................................................................................................86 5.2 Kiến nghị ..................................................................................................87 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..............................................................................89 PHỤ LỤC .......................................................................................................91 ix
10. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BVTV Bảo vệ thực vật BQ Bình quân BQC Bình quân chung CC Cơ cấu CN Công nghiệp KTTĐ Kinh tế trọng điểm KT Kinh tế LT Lương thực NN Nông nghiệp NNĐT Nông nghiệp đô thị PNN Phi nông nghiệp SXNN Sản xuất nông nghiệp TT Trồng trọt VH Văn hóa UBND Ủy ban nhân dân XH Xã hội x