Khóa luận Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân tại xã Tráng Việt, huyện Mê Linh,TP. Hà Nội

Nội dung text: Khóa luận Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân tại xã Tráng Việt, huyện Mê Linh,TP. Hà Nội

1. HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN __________________  __________________ ĐỖ THỊ PHƯƠNG ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT RAU THEO TIÊU CHUẨN VIETGAP CỦA HỘ NÔNG DÂN TẠI XÃ TRÁNG VIỆT, HUYỆN MÊ LINH, TP. HÀ NỘI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP HÀ NỘI – 2015
2. HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA KINH TẾ VÀLỜI PHÁT CAM TRIỂNĐOAN NÔNG THÔN __________________  __________________ tại địa phương tôi luôn chấp hành mọi nội quy của địa phương. KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT RAU THEO TIÊU CHUẨN VIETGAP CỦA HỘ NÔNG DÂN TẠI XÃ TRÁNG VIỆT, HUYỆN MÊ LINH, TP. HÀ NỘI Tên sinh viên: Đỗ Thị Phương Chuyên ngành đào tạo: Kinh tế nông nghiệp Lớp: K56 KTNNB Niên khóa: 2011 - 2015 Giảng viên hướng dẫn: PGS. TS. Nguyễn Mậu Dũng HÀ NỘI – 2015
3. LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực tập tốt nghiệp vừa qua, để hoàn thành luận văn tốt nghiệp ngoài sự nỗ lực của bản thân tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của nhiều tập thể, cá nhân trong và ngoài trường. Trước hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy cô khoa Kinh tế và phát triển nông thôn, trường Học viện nông nghiệp Việt Nam. Những người đã trang bị cho tôi hành trang kiến thức trên giảng đường đại học và giúp tôi trong quá trình học tập. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới PGS. TS Nguyễn Mậu Dũng đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn tận tình,chu đáo và động viên tôi trong suốt thời gian thực tập và hoàn thành khóa luận này. Tôi xin chân thành cảm ơn các cán bộ thuộc UBND xã Tráng Việt, huyện Mê linh, TP. Hà Nội cùng nhân dân xã Tráng Việt đã tạo mọi điều kiện và nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình thực tập và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài luận văn tốt nghiệp của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội,ngày tháng năm 2015 Sinh viên Đỗ Thị Phương i
4. TÓM TẮT KHÓA LUẬN Tráng Việt là một xã thuộc huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. Xã nằm ở khu vực ngoại thành phía Tây Bắc trung tâm TP. Hà Nội. Trong những năm gần đây có sự phát triển và sản xuất nông nghiệp một cách rõ rệt. Trước năm 2000, người dân cũng chỉ trồng cây dâu nuôi tằm nhưng hiệu quả kinh tế không cao nên lại bỏ hoang hóa. Từ năm 2008 trở lại đây nhờ được tiếp cận công nghệ kĩ thuật người dân địa phương sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP. Hiệu quả kinh tế và đời sống hộ nông dân được cải thiện đáng kể. Thực tế hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP này ở xã Tráng Việt như thế nào? Còn những yếu tố nào hạn chế đến hiệu quả kinh tế cũng như nhân rộng quy trình này thì trong thời gian tới cần phải được nghiên cứu cụ thể. Đòi hỏi cần có các giải pháp giúp nâng cao hiệu quả kinh tế của quy trình tại địa phương. Chính vì thế tôi tiến hành lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân tại xã Tráng Việt, huyện Mê Linh,TP. Hà Nội”. Để thực hiện được điều đó, mục tiêu nghiên cứu của đề tài này là đánh giá hiệu quả sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của 25 hộ nông dân dựa trên cơ sở so sánh hiệu quả kinh tế của 25 hộ sản xuất rau thông thường. Phân tích yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAPcủa hộ nông dân trên địa bàn xã Tráng Việt, huyện Mê Linh, TP. Hà Nội. Trên cơ sở đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP ở địa phương trong thời gian tới. Đối tượng nghiên cứu của đề tài gồm: Đối tượng nghiên cứu là tình hình sản xuất và tiêu thụ rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân trên địa bàn xã Tráng Việt; Đối tượng điều tra là những hộ nông dân tham gia sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP và các hộ sản xuất rau thông thường, các ban ngành liên quan, đối tượng tham gia tiêu thụ rau thông thường và rau theo tiêu chuẩn VietGAP trên địa bàn xã. ii
5. Để thực hiện được mục tiêu nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng các phương pháp chủ yếu: (1) Phương pháp thu nhập thông tin sơ cấp và thứ cấp; (2) Phương pháp phỏng vấn hộ nông dân dựa trên câu hỏi cấu trúc và bán cấu trúc; (3) Phương pháp xử lí số liệu; (4) Phương pháp phân tích; (5) Sử dụng các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế. Ngoài ra chúng tôi tiến hành phối hợp giữa các phương pháp với nhau để phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP làm cơ sở cho những kiến nghị và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP. Khi nghiên cứu thực tiễn sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP được xây dựng trên cơ sở thừa kế các tiêu chuẩn GAP đã được ra đời từ các nước trên thế giới. Nghiên cứu đã rút ra một số bài học kinh nghiệm cho việc sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP tại xã Tráng Việt. Ngoài ra nghiên cứu cũng khái quát được đặc điểm địa bàn nghiên cứu và đưa ra phương pháp nghiên cứu để nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP tại địa phương. Kết quả nghiên cứu đề tài đã cho thấy về một số vấn đề nổi bật về hiệu quả sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP. Đến nay xã đã trồng được hơn 30ha rau sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP đã được cấp giấy chứng nhận tiêu chuẩn VietGAP. Phần lớn đất diện tích đất canh tác rau theo tiêu chuẩn VietGAP thuộc vùng đất bãi sông Hồng rất thuận lợi cho việc sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP. Khi so sánh hiệu quả kinh tế của hộ sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP với các hộ sản xuất rau theo tiêu chuẩn thông thường chúng tôi có một số kết luận như sau: Về chi phí: Sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP lớn hơn so với sản xuất rau thông thường, phải đầu tư vật tư, trang thiết bị nhiều hơn. Tuy nhiên, thay vì bón phân tươi như rau bình thường, các hộ sản xuất rau theo tiêu iii
6. chuẩn VietGAP tiến hành ủ phân chuồng hoai mục trước khi pha với chế phẩm xử lý môi trường hòa tan với nước bón cho rau làm giảm chi phí đồng thời tăng năng suất cho cây rau đáng kể. Nói tóm lại, chi phí sản xuất rau VietGAP cao hơn chi phí sản xuất rau thông thường nhưng không đáng kể. Về năng suất: Khi áp dụng những quy trình kỹ thuật tiến bộ khoa học mới có nguồn gốc quốc tế, năng suất rau sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP cao hơn so với rau thông thường. Sự chênh lệch này được tăng đáng kể nếu các hộ có sự liên kết tập thể mang lại hiệu quả cao hơn cho hộ. Về doanh thu: Hiện tại, thị trường chưa phân biệt rõ ràng được rau sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP và rau thông thường. Các hộ sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP đều phải bán với giá tương đương so với rau thông thường. Doanh thu cũng không quá sai lệch nhiều khi năng suất cao hơn không đáng kể. Tóm lại, hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP cao hơn so với rau bình thường nhưng chưa đáng kể do áp dụng quy mô nhỏ và nông dân còn có thói quen sản xuất manh mún nhỏ lẻ. Khả năng kinh tế, điều kiện sản xuất sản xuất của các hộ nông dân khác nhau và sự kết hợp giữa các yếu tố đầu vào khác nhau đã dẫn đến kết quả sản xuất và hiệu quả kinh tế khác nhau. Các nhóm yếu tố điều kiện tự nhiên, nguồn lực đất đai và nguồn lực con người là nhóm yếu tố ảnh hưởng rõ rệt đến hiệu quả sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP. Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP: (1) Hoàn thiện công tác quy hoạch vùng sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP; (2) Giải pháp về khoa học kỹ thuật, bảo quản và đóng gói trong sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP; (3) Liên kết các hộ sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP thành một tổ chức xin đăng ký tư cách pháp nhân; (4) Giải pháp tiêu thụ sản phẩm; (5) Giải pháp về chính sách. iv
7. MỤC LỤC Phần 1: MỞ ĐẦU..............................................................................................1 1.1 Tính cấp thiết cuả đề tài ..............................................................................1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...................................................................2 1.2.1 Mục tiêu chung.........................................................................................2 1.2.2 Mục tiêu cụ thể.........................................................................................2 1.3 Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ............................................3 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu...............................................................................3 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu..................................................................................3 1.3.2.1 Phạm vi nội dung...................................................................................3 1.3.2.2 Phạm vi không gian...............................................................................3 1.3.2.3 Phạm vi thời gian ..................................................................................3 PHẦN II – CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT RAU THEO TIÊU CHUẨN VietGAP CỦA HỘ NÔNG DÂN.................4 2.1 Cơ sở lý luận về hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân.................................................................................................4 2.1.1 Khái niệm và vai trò của sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP.............4 2.1.2 Nội dung đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP..........................................................................................................11 2.1.3 Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế trong sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP ...............................................................................................14 2.2 Cơ sở thực tiễn về hiệu quả kinh tế trong sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân xã Tráng Việt .......................................................19 2.2.1 Tình hình sản xuất rau theo tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt(GAP) của các nước trên thế giới................................................................................19 2.2.2 Tình hình sản xuất rau theo tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt(GAP) của Việt Nam...................................................................................................22 v
8. 2.2.3 Các nghiên cứu có liên quan đến hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của Việt Nam ........................................................................29 2.2.4 Bài học kinh nghiệm .............................................................................29 Phần 3. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................................................31 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu....................................................................31 3.1.1. Điều kiện tự nhiên .................................................................................31 3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ........................................................................33 3.2 Phương pháp nghiên cứu...........................................................................41 3.2.1. Phương pháp chọn điểm và chọn mẫu nghiên cứu................................41 3.2.2.Phương pháp thu thập số liệu .................................................................44 3.2.3. Phương pháp xử lí số liệu......................................................................45 3.2.4 Phương pháp phân tích...........................................................................46 3.2.5 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .................................................................47 Phần 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................................48 4.1 Khái quát về tình hình sản xuất và tiêu thụ rau theo tiêu chuẩn VietGAP trên địa bàn xã Tráng Việt...............................................................................48 4.1.1 Khái quát chung tình hình sản xuất rau trên điạ bàn xã Tráng Việt.......48 4.1.2 Khái quát về tình hình sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân xã Tráng Việt...................................................................................50 4.1.3 Khái quát về tình hình tiêu thụ rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân xã Tráng Việt...................................................................................53 4.2 Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân xã Tráng Việt...................................................................................55 4.2.1 Thông tin chung về hộ điều tra...............................................................55 4.2.3 Kết quả sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân ..........59 4.2.4 Kết quả sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của các hộ điều tra.......60 vi
9. 4.2.5 Kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của các hộ điều tra .................................................................................................65 4.2.6 Tình hình tiêu thụ rau của theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân..73 4.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế trong sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân ....................................................................76 4.3.1 Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên .........................................................77 4.3.2 Ảnh hưởng của yếu tố kinh tế - xã hội ...................................................77 4.3.3 Yếu tố kỹ thuật .......................................................................................79 4.4 Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức (SWOT) trong sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP...................................................................81 4.5 Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của hộ nông dân xã Tráng Việt.............................................83 4.5.1 Hoàn thiện công tác quy hoạch vùng sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP..........................................................................................................83 4.5.2 Giải pháp về khoa học kỹ thuật, bảo quản và đóng gói trong sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP.................................................................................83 4.5.3 Liên kết các hộ sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP thành một tổ chức xin đăng ký tư cách pháp nhân........................................................................85 4.5.4 Giải pháp tiêu thụ sản phẩm...................................................................85 4.5.5 Giải pháp về chính sách .........................................................................86 Phần 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................87 5.1 Kết luận .....................................................................................................87 5.2 Kiến nghị...................................................................................................88 5.2.1 Đối với nhà nước....................................................................................88 5.2.2 Đối với ủy ban nhân dân xãTráng Việt ..................................................88 5.2.2 Đối với hộ nông dân...............................................................................89 TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................90 vii
10. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Các quy định sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP.............................11 Bảng 2.2 Quy định mức giới hạn tối đa cho phép của một số vi sinh vật và hoá chất gây hại trong sản phẩm rau, quả, chè:...............................................12 Bảng 3.1 Tình hình phân bổ đất đai của xã Tráng Việt (2012 – 2014).........34 Bảng 3.2 Tình hình hộ khẩu và lao động của xã Tráng Việt (2012- 2014)...36 Bảng 3.3 Kết quả sản xuất kinh doanh xã Tráng Việt qua 3 năm (2012 – 2014)................................................................................................................39 Bảng 3.4 Quy mô sản xuất nông nghiệp của các đội sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP xã Tráng Việt, năm 2015 ......................................................41 Bảng 3.5 Số lượng hộ điều tra của rau theo tiêu chuẩn VietGAP và rau thông thường..............................................................................................................42 Bảng 4.1 Diện tích, năng suất, sản lượng rau trên toàn xã qua các năm 2012 – 2014.................................................................................................................48 Bảng 4.2 Tình hình nhân khẩu, lao động, đất đai và trình độ văn hóa của chủ hộ.....................................................................................................................54 Bảng 4.3 Tài sản, trang thiết bị phục vụ sản xuất rau của các hộ điều tra .....56 Bảng 4.4 Chi phí sản xuất rau thông thường và rau VietGAP tính trung bình 1 sào/năm............................................................................................................58 Bảng 4.5 Khối lượng đầu vào trong sản xuất rau thông thường và rau VietGAP tính trung bình 1 sào/năm................................................................59 Bảng 4.6 Tình hình diện tích, năng suất, sản lượng ba loại rau chính ............60 Bảng 4.7 Tình hình tiêu thụ rau sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP của các hộ nông dân phân theo đối tượng mua .................................................................62 Bảng 4.8 Tình hình tiêu thụ rau sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP của các hộ nông dân phân theo địa điểm bán....................................................................63 viii